Werken in functie van het herstel van de patiënt: dat is waar we voortaan voor gaan. Een persoonsgebonden proces, waarin we voor elke patiënt de leefwijze zoeken die het best bij hem past. Ondanks de beperkingen die zijn ziekte veroorzaakt.
Tijdens dat herstel werken de verzorgde en de zorgverlener intensief samen. De zorgverlener deelt zijn expertise en verleent een waaier van diensten. De verzorgde praat over zijn ervaring en krijgt tools aangereikt waarmee hij zelf keuzes maakt over zijn leven – vanuit zijn leefomgeving.
Tijdens de jaren tachtig kwam het herstel van patiënten voor het eerst echt ter sprake. Toen werd namelijk bewezen dat ernstige mentale aandoeningen, zoals schizofrenie, niet noodzakelijk voor achteruitgang zorgden. Patiënten, hun naasten en enkele verenigingen toonden aan dat je beter kon leren omgaan met de ziekte. En er zelfs ‘goed’ mee kon functioneren.
Overheden en zorginstanties namen het herstel vervolgens op in hun zorgaanpak.
Het herstel is geen doel op zich. Het is vooral een diep persoonlijk proces dat bestaat uit gedrags-, gevoels- en competentieveranderingen.
Dat herstel staat los van de medische parameters die de mate van genezing meten. Het is dus niet hetzelfde als een zorgverlener die vooruitgang constateert omdat bijvoorbeeld de psychotische symptomen afnemen.
We weten bijvoorbeeld dat een psychotische patiënt een hogere levenskwaliteit ervaart wanneer zijn affectieve symptomen afnemen dan wanneer hij meer ‘controle’ over zijn waanideeën en hallucinaties krijgt. Hij voelt zich ook beter wanneer hij zelf mee kan beslissen over zijn eigen gezondheid. In tegenstelling tot zorgverleners zien zij hun mentale welzijn niet los van hun fysieke gezondheid.
Persoonlijk herstel en klinisch herstel sluiten elkaar niet uit, integendeel. Ze vereisen een dialoog tussen verzorgde en zorgverlener. Die laatste deelt zijn kennis, de verzorgde zijn ervaring. Ze bouwen samen aan het zorgtraject en onderhandelen erover. Zo komen ze tot een zorgtraject waarover ze het beiden eens zijn.
Meewerken aan dat herstelproces lukt de patiënt alleen maar wanneer hij daar ook mentaal klaar voor is. Hij moet eerst en vooral de hoop koesteren dat hij kan genezen. Daarvoor moet hij inzien dat hij wel degelijk met een ‘probleem’ kampt. Ook moet hij zijn eigen sterktes kennen, zodat hij die verder kan ontwikkelen.
Daarna komt de stap naar zelfstandigheid. De verzorgde neemt alsmaar meer verantwoordelijkheid op – en erkent het risico dat daarbij komt kijken. Zo leert hij beslissingen nemen op basis van alle bepalende factoren en de daarbij horende gevolgen. Dat noemen we zelfbeschikking.
Herstel is dus vooral een sociaal proces. Want wie opnieuw connecteert met anderen, kan gaan nadenken over een rol in de maatschappij waarin hij zijn burgerschap opneemt. Hij kan bijvoorbeeld nadenken over hobby’s of professionele activiteiten … en over zijn rol als vriend of partner.
Bijdragen aan een zorgstructuur, een publiek gezondheidsbeleid, een herstelproces … dat lukt zorgverleners alleen maar wanneer zij geloven dat de patiënt kan evolueren. Zonder die hoop is het onmogelijk om samen met hem aan een individueel zorgtraject te bouwen.
Zodra de zorgverlener in mogelijk herstel gelooft, zet hij zich in om de patiënt de diensten te verlenen die bijdragen aan zijn herstel. De patiënt duidelijk informeren over zijn eigen competenties is een voorbeeld van zo’n dienst. In bredere zin gaat het zelfs om patiënten toegang te verlenen tot de arbeidsmarkt, een woning en algemene zorgen voor zijn globale gezondheidstoestand.
Het CHJT wil zich zo goed mogelijk inzetten voor dat herstelproces, en doet dat in overeenstemming met zijn eigen waarden. De nieuwe vleugels zullen de ontmoetingen tussen patiënten en zorgverleners stimuleren. We pleiten voor zorg op maat van het parcours van de patiënt. En dat niet in een model waarin het ziekenhuis centraal staat, maar in een aangepaste leefruimte. Die overtuiging steunt op onze jarenlange ervaring als partner bij de hervormingen van de mentale gezondheidszorg.
